SAYFA 122
Metin İnceleme
7.Destansı anlatımda hangi edebî türlerden yararlanılabileceğini açıklayınız.
CEVAP : Şiir, destan roman, hikâye, tiyatro, destansı anlatımın kullanıldığı türlerdir.

8.Metinlerin ortak özellikleri nelerdir? Açıklayınız.
CEVAP : Destansı anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özellikleri:
Olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır.
Destan türünün yiğitçe havası vardır.
Yapıp etmeler yani fiiller ön plandadır.
Tarihi konular ve kahramanlıklar işlenir.
Etkileyici bir özellik taşır.
Sürekli hareket vardır.
Kelimeler mecaz ve yan anlamlarda kullanılabilirler.
Anlatımda abartıya yer verilebilir.
Sanatlı bir dil kullanılır.

SAYFA 123
9.Bu şiirdeki altı çizili kelimelerin ortak özelliği nedir?

İş, oluş, hareket bildiren kelimeler olması.

10.Bu kelimeleri metinden çıkardığımızda metnin anlamında bozulma olur mu?Niçin?

Bozulma olur; çünkü fiiller anlamlı kelimelerdir.

11. Bu kelimelere ne ad verildiğini ve kelimelerin metindeki işlevini belirtiniz.
CEVAP:
Bu kelimelere “fiil (eylem)” denir.

12. “Kınalı Ali ve Oğuz Kağan Destanı” adlı metinlerde fiilleri bularak bunların kullanılma nedenlerini tartışınız. Sonuçları defterinize yazınız.

Cevap :


sayfa 128 130




SAYFA 130
Ç) TÜRK DESTANLARI
Türeyiş Destanı
Göç Destanı
Oğuz Kağan Destanı
Ergenekon Destanı
Battal Gazi Destanı

D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

TEST SORULARININ CEVAPLARI - Ölçme ve Değerlendirme
1.B,
2.D,
3.D,
4.C,
5.E
6.E
7.D
8.D
9.C
10.C
11.A
12.D
13.B
2. Emredici Anlatım - Fiil (Eylem),
Fiilimsi (Eylemsi)

İnceleme
1. Metin
Şeyh Edebali'nin Damadı Osman Gazi'ye Vasiyeti
Ey oğul! *****, atanı say! Ey oğul! Üç kişiye acı:
Bereket büyüklerle beraberdir. Cahil arasındaki âlime,
İnancını kaybedersen, zenginken fakir düşene ve
yeşilken çöllere dönersin. hatırlı iken itibarını kaybedene.
Açık sözlü ol! Her sözü üstüne alma! Ey oğul! Unutma ki
Gördüğünü görme! Bildiğini bilme! yüksekte yer tutanlar
Sevildiğin yere sık gidipgelme! aşağıdakiler kadar emniyette değildir.
Haklıysan mücadeleden korkma!

2. Metin
Dilekler
Gürültü ve karmaşanın ortasından sakince geç; sessizlikte ne büyük bir huzur olduğunu hatırlayarak. Mümkün olduğunca ama teslim olmaksızın herkesle iyi geçin. Doğru bildiğini sesini yükseltmeden ama açık seçik dile getir ve diğerlerine de kulak ver; ne kadar pırıltısız görünse de onların da bir hikâyesi var dır. Gürültücü ve saldırgan insanlardan uzak dur çünkü onlar özüne sıkıntı verirler. Eğer kendini başkala rıyla kıyaslayıp durursan ya mutsuz ya kendini beğenmiş olursun çünkü her zaman senden daha iyi ya da daha kötü durumda birileri olacaktır. İlanların kadar gerçekleştirdiklerinden de zevk al. Kariyerine ilgi ni kaybetme; ne kadar basit olursa olsun, zamanın değişen değerlerine karşı gerçek hazinendir. İşinde temkinli ol; dünya sahtekârlıklarla doludur. Fakat bu temkinliliğin, sahip olduğun meziyetleri kullanmana engel olmasın; çok insan yüksek idealleri için çırpınır. Ve hayat her yerde kahramanlıklarla doludur. Ken din ol. Özellikle sevmediğin hâlde seviyormuş gibi davranma. Aşka kırılgan da olma çünkü bütün hayal kırıklıklarına rağmen aşk çimenler gibi yeniden doğar hiç beklemezken. Yılların geçişine saygıyla boyun eğ ve asaletle terk et gençliğin heveslerini. Ruhunu güçlendir beklemediğin anda gelen talihsizliklere kar şı seni koruması için. Ama bu karanlık hayallerle kendini üzme. Pek çok korku, bitkinlik ve yalnızlıktan doğar. Kendine karşı nazik ol. Sen de bu evrenin çocuğusun en az ağaçlar ve yıldızlar kadar, sen fark et sen de etmesen de evren olması gerektiği gibi hareketine devam ediyor zaten. (...) Çabaların ve emelle rin ne olursa olsun, hayatın gürültülü karmaşasında barış ve huzuru kalbinden hiç eksik etme. Bütün ba sitlikleri, yıpratıcılığı ve hayal kırıklıkları ile bile dünya çok güzel, neşeli ol. Mutlu olmak için çırpın.
Max EHRMANN (Maks Ehreman)
Metin İnceleme
1. Metinlerde sıkça kullanılan kelime ve kelime gruplarını tespit ediniz.
2. Yukarıdaki metinlerde emir, telkin ve öneri ifade eden kelime ve kelime gruplarının altını çiziniz.

CEVAP:
Metinlerde söz konusu kelimeler belirginleştirilmiş ve bunların altı çizilmiştir.
1. Bu tür metinlerin öğretici ve açıklayıcı yönleri de vardır. Aynı metinlerden öğretici ve açıklayıcı yönleri tespit edip sınıfça tartışınız. Sonuçları defterinize yazınız.
2. Emredici metinler hangi amaçlarla yazılır ve nerelerde kullanılır? Metinlerden hareketle açıklayınız.
CEVAP:
EMREDİCİ ANLATIMIN KULLANILDIĞI YERLER:
• Kesinlik ve vazgeçilmezlik bildiren emir ve yasaklamalar için kullanılır: “Sigara içilmez!” “Aslan kafesine elinizi uzatmayınız.” “Seyyar satıcılar giremez!” “Çimenlere basmayın!” “Lüzumsuz ise ışığı söndür!” “Trafik kurallarına uyunuz, trafik ışıklarına ve işaretçilere dikkat ediniz!”
• Doğruluğu kesin gibi görülen deneyimler, öğütler, söze kesinlik katmak için emredici anlatımla sunulur: “Bir başkasının da senin kadar iyi söyleyebileceğini söyleme; senin kadar iyi yazabileceğini yazma!” (Andre GİDE)

“Güzel düşün, iyi hisset, yanılma, aldanma!
Ne varsa doğrudadır; doğruluk şaşar sanma!” (Tevfik FİKRET)
• Diyaloga dayanan anlatılarda sözdeki içtenliği bildirmek için kullanılır:

“-Yarın bize gel.
-Sen de maklubeyi hazırla ama.
-Mutlaka geleceksiniz.
-Sakın şekerpareyi unutma!”
• Bir şeyin nasıl yapılacağını anlatmada, tarif etmede kullanılır. Yemek tarifleri, reçeteler... bu tarzdadır: ”Buradan sağa döneceksin, yüz metre yürüyeceksin, çınar ağacını gördüğünde dur, aradığın ev, çınarın solundadır.” “Önce 1 kg unu ortası çukur biçimde kaba dök. Yumurtayı kır, şekeri at, mayayı koy. Bunları hamura katmadan önce unun ortasındaki çukurda elinle karıştır. Ama eldiven giymeyi de unutma. Daha sonra bunları yavaş yavaş hamura kat, iyice yoğur.”
• Bir işin nasıl yapılacağını anlatan, talimat veren yazılarda kullanılır: “Zincirsiz yola çıkmayınız. Tekerleklerin havasını kontrol ediniz. Vitesi boşa alınız. Kontağı çevirdikten sonra, arabanın ısınması için birkaç saniye bekleyiniz. Silecekleri kontrol ediniz. Daha sonra yola çıkabilirsiniz.”
• Özellikle emir kipi 3. kişisiyle kurulan cümlelerde dilek, umut, yalvarma anlamlarında da kullanılır:

“Bastığın yerleri toprak diyerek geçme tanı
Düşün altında binlerce kefensiz yatanı
Sen şehid oğlusun, incitme yazıktır atanı.
Verme dünyaları alsan da bu cennet vatanı” (Mehmet Akif ERSOY)
1. Metinlerde en çok hangi fiil kipi kullanılmıştır? Bunların ifadeye kattığı anlam nedir? Açıklayınız.

CEVAP:
Metinlerde en çok emir kipi kullanılmıştır. Bu kipin ifadeye kattığı anlam; istenilen işin yapılmasının emredilmesi, telkin edilmesi veya önerilmesidir.

1.etkinlik
Şiirdeki koyu yazılmış sözcüklerin köklerini yazınız.
Bu kelimelerdeki ekleri isim, sıfat, zarf oluşlarına göre sınıflandırınız.